احادیث امام رضا (ع)
خواص انجیر :
اَلتّینُ یَذهَبُ بِالبَخرِ وَیَشُدُّ العَظمَ وَیُنبِتُ الشَّعرَ وَیَذهَبُ بِالدّاءِ وَلایُحتاجُ مَعَهُ إِلى دَواءٍ؛
انجیر بوى بد دهان را برطرف، استخوانها را محکم، رویش مو را زیاد، بیمارى را برطرف مى کند و با وجود آن احتیاجى به دارو نیست.
وسائل الشیعه، ج17، ص133، ح1
علت نماز جماعت
امام رضا (ع ) :انما جعلت الجماعة لئلا یکون الاخلاص والتوحید و الاسلام و العبادة لله الاظاهرا مکشوفا مشهورا
نماز جماعت قرار داده شده است ، تا اخلاص و یگانگی و اسلام و عبادت برای خداوند آشکار، باز و ظاهرباشد.
( وسائل الشیعه ، ج 5، ص .372 بحار الانوار، ج ,88 ص 12 )
| عنوان فارسی | تفسیر سوره هود |
| پدیدآورندگان | محسن قرائتی |
| توضیحات | قرآن از همین حروف الفبا تشکیل شده که همواره در اختیار همه هست، اما خداوند از همین حروف ساده، کتابی ساخته که کسی نمیتواند مشابه آن را بیاورد. چنانکه انسان از خاک، آجر و سفال میسازد، ولی خداوند از همین خاک، هزاران نوع گل، گیاه، میوه، حیوان و انسان خلق میکند. آری، همانگونه که قدرت خداوند را در نظام تکوین میبینیم، قدرت او را در کتاب تشریع نیز مشاهده میکنیم. قرآن کتابی است هم محکم و هم مفصّل، نه تناقض دارد و نه تهافت، هم فصیح است و هم بلیغ، محتوایش در فصلها و سورههای مختلف جدای از یکدیگر امّا به دنبال هم آمده است. قرآن، کتابی است محکم که یک روح دارد و آن روحِ توحید است و تمام داستانها و مواعظ و احکام و آیات قرآن، تفصیل همان روح توحید است. قرآن کتابی است محکم، نه تغییر و تحریف یافته و نه قابل شک و تردید است. بنای آن بر حدس و فرض نیست، بلکه همه مطالبش محکم و استوار است. |
این سوره هفتاد و ششمین سوره قرآن در ترتیب مصحف موجود و نود و ششمین سوره به ترتیب نزول است. سی و یک آیه، 240 واژه و 1054 حرف دارد.
این سوره از آن رو"انسان" خوانده شده که در آغاز آن از خلقت انسان سخن رفته است. اسم های دیگری که بر آن اطلاق کرده اند عبارتست از: هل اتی علی الانسان، هل اتی، دهر، امشاج و ابرار.
در مسئله مکان نزول سوره، میان علما اختلاف نظر است. بعضی آن را در شمار سوره های مدنی و برخی آن را از جمله سوره های مکی دانسته اند و گروهی قائل به تفصیل شده و می گویند بخشی از آن در مدینه و قسمت دیگر در مکه نازل شده است. علامه طباطبایی می گوید:این سوره به شهادت سیاقی که دارد، همه و یا حداقل 12 آیه نخست آن در مدینه نازل گشته است.
در آغاز این سوره سخن از آفرینش انسان و مجهز نمودن او به نیروی شنوایی و بینایی و هدایت وی به صراط مستقیم است. آنگاه انسان ها را به دو گروه شاکر و کفور تقسیم می کند و پاداش گروه اول و جزای دسته دوم را ذکر می فرماید. پس از آن به بیان اعمال ابرار، وصف ثواب آنان نزد خدا و نزول قرآن از جانب خدا می پردازد و آنگاه پیامبر خود را به صبر، یاد خدا و عبادت در شب امر می کند.
سوره، با بیان این نکته که قرآن تذکره و پندی است برای همه مردم و با فراخواندن به ایمان و عمل بدانچه در قرآنست، ختم می شود.
مفسران شیعه و اهل سنت گفته اند که مراد از ابرار مذکور در آیه، که به نذر خود وفا می کنند و افطار خود را در سه شب متوالی به مسکین، یتیم و اسیر می بخشند، حضرت علی (ع) حضرت زهرا(س) و حسنین – علیهما السلام – هستند.
سوره غافر چهلمین سوره قرآن و در نزول، شصتمین سوره است. از آن رو به غافر نامبردار است که این واژه در آن ذکر شده است. عناوین دیگر سوره عبارتست از: مؤمن (به سبب ذکر داستان مؤمن آل فرعون در آن) طول و حم اولی(زیرا اولین سوره از هفت سوره ای است که با حم آغاز شده و به حوامیم معروفند) .
این سوره 85 آیه، 1199 واژه و 4780 حرف دارد. در مکه نازل شده ولی بعضی، آیات 56 و 57 را استثناء کرده اند.
روح جاری در پیکره این سوره، پیکارمیان حق و باطل، ایمان و کفر، دعوت و تکذیب آن و مسأله بلند پروازیها و تکبر و استبداد نا به حق در زمین و نتیجه آن، یعنی:ابتلا به کیفر الهی،است. این سوره صولت ستمکاران و طاغوتی ها را با ذکر عذابی که امتهای گذشته به علت تکذیب حق بدان مبتلا گشتند، درهم می شکند. آنگاه با ارائه بخشهایی از داستان موسی با فرعون،هامان و قارون، موضع طغیانگران را در برابر دعوت حق به تصویر می کشد.در این سوره، سخن از مردی مؤمن از خاندان فرعون است که ایمانش را پنهان داشته و در دفاع از موسی، ادله و براهین حق را بر فرعون عرضه می کند و آنان را از عذاب قیامت برحذر می دارد.
پس از آن که خداوند از خوار کردن کافران و یاری نمودن انبیاء و مؤمنان در دنیا و آخرت سخن می گوید، رسولش را به صبربر آزارهای قوم امر می فرماید. سپس نشانه هایی که در جهان هستی بر وحدانیت و قدرت خدا دلالت دارد، ذکر می کند و سوره را با عبرت گیری از شکست و عذاب ظالمان و بیان این که ایمان پس از مرگ سودی ندارد به پایان می برد.
سوره نور صدو دومین سوره ای است که بر پیامبر نازل شد و در ترتیب کنونی قرآن بیست و چهارمین سوره است.
یکی از زیباترین و ژرف ترین آیات قرآنی به نام نور، در این سوره جای دارد و از این رو این سوره به نور نامبردار است و به قولی؛ چون با بیان آداب، فضایل و تشریع احکام و قواعد، راه زندگانی اجتماعی را برای مردم روشن می سازد، به نور موسوم گشته است.
سوره نور 64 آیه، 1316 واژه و 5680 حرف دارد و در شمار سوره های مدنی است.
سوره با اعلانی قوی درباره تکالیف، حدود، آداب و اخلاق آغاز می شود. سپس حد زنا، حکم زانی، حد اتهام زنا به دیگران و حکم اتهام شوهر به زن مطرح می گردد. آنگاه داستان افک، که ماجرای سوء ظن به یکی از همسران پیامبر (ص) و تبرئه اوست، ذکر می شود، سپس پاره ای از آداب به عنوان راههای پیشگیری از گناه و گمراهی بیان می شود،آدابی نظیر: اجازه گرفتن از اهل خانه برای ورود به خانه، امر به چشم فرو بستن از نامحرم و از مواضع حرام، نهی از ظاهر کردن زینت و مواضع آرایش برای نامحرم و تشویق به ازدواج درآوردن عزب ها. آدابی که افراد جامعه می باید نسبت به رسول خدا(ص) رعایت کنند،از دیگر مسائل مطرح شده در این سوره است. سرانجام،در پایان متذکر می شود که آنچه در آسمانها و زمین است از آن خداست و اوبر همه چیز آگاه است.
واحد دار القرآن تبیان زنجان-
این سوره که در حقیقت سوره " تهذیب نفس" و " تطهیر قلوب از ناپاکی ها و ناخالصی ها" است، بر همین اصل تاکید می ورزد.
این سوره در مکه نازل شده و دارای 15 آیه می باشد:
بسم الله الرحمن الرحیم
والشمس و ضحیها1 والقمر اذا تلیها2 والنهار اذا جلیها3 واللیل اذا یغشیها4 والسماء و ما بنها5 والأرض و ما طحیها6 و نفس و ما سواها7 فألهمها فجورها و تقواها8
محتوای سوره شمس:
این سوره که در حقیقت سوره " تهذیب نفس" و " تطهیر قلوب از ناپاکی ها و ناخالصی ها" است، بر همین اصل تاکید می ورزد. در آغاز سوره به یازده موضوع مهم درباره عالم خلقت و ذات پاک خداوند برای بیان لزوم تهذیب نفس برای فلاح و رستگاری ، قسم یاد شده و بیشترین سوگندهای قرآن را به طور جمعی در خود جای داده است ، و در پایان سوره به ذکر نمونه ای از اقوام متمّرد ( قوم ثمود) که به خاطر ترک تهذیب نفس در شقاوت ابدی فرو رفته و خداوند آنها را به مجازات شدیدی گرفتار کرده است ، پرداخته و با اشاره کوتاهی به سرنوشت آنها سوره را پایان می دهد. در حقیقت این سوره کوتاه یکی از مهمترین مسائل سرنوشت ساز زندگی بشر را بازگو کرده و نظام ارزشی اسلام را درباره انسان مشخص می سازد.
تفسیر
رستگاری بدون تهذیب نفس ممکن نیست:
این سوره بیشترین تعداد سوگند را در میان سوره های قرآن داراست که به یک اعتبار " یازده" و به اعتبار دیگر" هفت" سوگند است، کمیت وکیفیت سوگندها خود بیانگر ارائه مطلبی مهم ، سرنوشت ساز و حیات بخش و به عظمت آسمانها و زمین و خورشید و ماه است.
نخست به شرح و تفسیر این سوگندها و پس از آن به بررسی مطلب پراهمیتی که این همه آوازها از اوست می پردازیم:
والشمس و ضحیها: به خورشید و گسترش نور آن سوگند.
همانگونه که قبلاً نیز گفته ایم سوگندهای قرآن به طور عام به دو مقصد نظر دارد:
نخست اهمیت مطلبی که سوگند به خاطر آن یاد شده و دوم اهمیت خود این امور که مورد سوگند است، چرا که سوگند همیشه به موضوعات مهم یاد می شود. به همین دلیل این سوگندها فکر و اندیشه انسان را به کار می اندازد تا درباره این موضوعات مهم عالم خلقت بیندیشد، و از آنها راهی به سوی خدا بگشاید.
خورشید در زندگی انسان و تمام موجودات زنده زمینی مهمترین و سازنده ترین نقش را داراست، زیرا علاوه بر اینکه منبع نور و حرارت است که خود به تنهایی از عوامل اصلی زندگی انسان به شمار می روند، منابع دیگر حیات مانند وزش باد، نزول باران، پرورش گیاهان، حرکت رودها و حتی پدیدآمدن منابع انرژی زا، همچون نفت و زغال سنگ، به صورتی به نور خورشید ارتباط دارند ، به طوری که اگر روزی این منبع حیات بخش خاموش شود تاریکی و سکوت و مرگ همه جا را فراخواهد گرفت.
"ضحی" در اصل به معنی گسترش نورآفتاب است ، البته به هنگام بالا آمدن خورشید و گسترش نور آن نیز واژه" ضحی" اطلاق می شود. تاکید خاص بر " ضحی" به دلیل اهمیت آن و فراگیری نورآفتاب بر زمین است.
سپس به سومین سوگند پرداخته می گوید:
والقمر إذا تلیها: قسم به ماه در آن هنگام که پشت سرخورشید درآید.
این تعبیر در حقیقت اشاره به ماه به هنگام بدرکامل یعنی شب چهاردهم دارد، زیرا طلوع ماه در آن شب تقریباً مقارن با غروب آفتاب است و چون زیبا تر و پرشکوه تر از هر زمان دیگراست ، به آن سوگند یاد شده است.
این احتمال نیز وجود دارد که تعبیر فوق به تبعیت دائمی ماه از خورشید و اکتساب نور از آن اشاره کرده باشد ، که در این صورت جمله إذا تلیها قید توضیحی خواهد بود.
و در چهارمین سوگند می افزاید:
والنهار إذا جلیها: و به روز هنگامی که صفحه زمین را روشن سازد، سوگند.
" جلیها" از ریشه" تجلیه" به معنی اظهار و ابراز است.
ضمیر در جلیها به چه چیز اشاره دارد؟ بعضی مفسران آن را با " زمین یا دنیا" مرتبط می دانند ، چرا که در آیات گذشته سخنی از "زمین" در میان نبوده، ولی از قرینه مقام این اشاره روشن می شود.بعضی نیز معتقدند که ضمیر مذکور به" خورشید" اشاره دارد ؛ یعنی قسم به روز هنگامی که خورشید را ظاهر می کند. ولی تفسیر اول مناسب تر به نظر می رسد. به هر حال به نظر می رسد که سوگند به این پدیده مهم آسمانی به خاطر تأثیر فوق العاده آن در زندگی بشر و تمام موجودات زنده است.
در پنجمین سوگند می فرماید:
واللیل إذا یغشاها: قسم به شب، آن هنگام که صفحه زمین( یا خورشید) را بپوشاند.
شب با تمام حرکات و آثارش از یک سو گرمای روز را تعدیل می کند و از سوی دیگر اسباب آرامش و استراحت همه موجودات زنده را فراهم می کند ، چرا که اگر تاریکی شب نبود و آفتاب پیوسته می تابید در زیر حرارت سوزان آفتاب همه چیز نابود می شد . چنانکه در کره ماه که شبها و روزهایش معادل دو هفته در کره زمین است ، در وسط روز دما به حدود 300 درجه سانتی گراد و در نیمه شب به مقدار قابل توجهی زیر صفر می رسد ، هیچ موجود زنده ای تاب تحمل این تغییرات دمایی فاحش را ندارد.
قابل توجه اینکه، فعلها در آیات گذشته به صورت " ماضی" ، و در این آیه به صورت مضارع است، ممکن است این تفاوت در زمان افعال اشاره به حوادثی همچون گردش روز و شب داشته باشد که در طی زمانهای متمادی بارها وبارها تکرار می شوند ، لذا بیان قرآن در اینگونه موارد گاه به صورت فعل ماضی و گاهی به صورت فعل مضارع آمده تا عمومیت این حوادث را در بستر زمان روشن سازد.
در ششمین و هفتمین سوگند به سراغ آسمان و خالق آسمان می رود و می افزاید:
والسماء و ما بناها: سوگند به آسمان و آن کسی که آسمان را بنا کرده است.
خلقت آسمان با عظمت خیره کننده ، با نظم شگفت آور اجرام آسمانی از شگفتیهای بزرگ خلقت و همچنین بیانگر عظمت خالق آن هاست. استفاده از واژه " ما" بجای " من" : برای بیان بزرگی این امر است.
سپس در هشتمین و نهمین سوگند، سخن از " زمین" و " خالق زمین" به میان آورده ، می فرماید:
والأرض و ما طحیها: قسم به زمین و آن کس که زمین را گسترانیده است.
زمین گهواره انسان و تمام موجودات زنده است. کوه ها و دریاها، دره ها ، جنگل ها ، چشمه ها و معادن گرانبهای زمین هر کدام به تنهایی آیتی از آیات حق و نشانه ای از نشانه های خالق آنست.
" طحیها" از ریشه " طحو" هم به معنی انبساط و گستردگی و هم به معنی" راندن ، دورکردن و از میان بردن" آمده و در اینجا به معنای گستردن به کار رفته است . چرا که:
اولاً زمین در آغاز پوشیده از آب بود، به تدریج آب ها در مناطق پست زمین جمع شد و خشکیها سربرآورد و گسترده شد ؛ از این رویداد به " دحوالارض" تعبیر شده است .
ثانیاً زمین در آغاز به صورت پستی ها و بلندی های غیرمسکون بود، باران های سیلابی به طورمداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شسته و رسوبات آن را در دره ها گستردند ؛ به این ترتیب زمین های مسطح و قابل کشت به وجود آمد.
بعضی از مفسرین معتقدند که در این تعبیر اشاره اجمالی به حرکت زمین نیز وجود دارد، چرا که یکی از معانی " طحو" راندن است که ممکن است به حرکت انتقالی زمین به دور خورشید ، یا حرکت وضعی آن حول محورخود و یا هر دو اشاره داشته باشد.
سرانجام به " دهمین" و " یازدهمین" سوگند که آخرین قسم ها در این سلسله است پرداخته و می فرماید:
و نفس و ما سواها: سوگند به نفس آدمی و آن کس که آن را منظم و مرتب ساخت.
همان انسانی که عصاره عالم خلقت ، چکیده جهان ملک و ملکوت و گل سرسبد عالم آفرینش است. این خلقت بدیع و مملو از شگفتیها و اسرار آنچنان اهمیت دارد که خداوند به مخلوق و خالق یک جا قسم یاد می کند .
جالب این که" نفس" در این جا به صورت نکره ذکر شده که می تواند اشاره به عظمت و اهمیت نفس آدمی باشد، عظمتی مافوق تصور و آمیخته با ابهام که انسان را موجودی ناشناخته معرفی می کند. همان گونه که بعضی از بزرگترین دانشمندان امروز از انسان به همین عنوان یاد کرده و انسان را " موجود ناشناخته" نامیده اند.
در آیه بعد به یکی از مهمترین مسائل مربوط به آفرینش انسان پرداخته، می افزاید:
فألهمها فجورها و تقواها: پس فجور و تقوا را به انسان الهام کرد.
هنگامی که خلقت انسان تکمیل شد و" هستی" وی تحقق یافت، خداوند" بایدها و نبایدها" را به او تعلیم داد ؛ به این ترتیب انسان از نظر آفرینش مجموعه ای از" گِل بدبو" و " روح الهی" و از نظر تعلیمات" آگاه بر فجور و تقوی" است و می تواند در قوس صعودی برتر از فرشتگان و در سیر نزولی ، پست تر از حیوانات درنده و حتی " بل هم أضل" شود ؛ این منوط به اراده و قدرت انتخاب انسان است که کدام مسیر را برگزیند.
" ألهمها" از ریشه " الهام" و در اصل به معنی بلعیدن یا نوشیدن و همچنین به معنای القا مطلبی از سوی پروردگار در روح و جان آدمی است. گوئی روح انسان آن مطلب را با تمام وجودش می نوشد و می بلعد. "فجور" از ریشه "فجر" به معنی شکافتن وسیع است. و از آن جا که ارتکاب گناهان پرده دیانت را می شکافد به آن فجور اطلاق شده است.
منظور از" تقوی" با ریشه " وقایه?" به معنی نگهداری و حفظ نفس از زشتیها و بدیهاست.لازم به یادآوری است که معنای آیه این نیست که خداوند عوامل فجور و تقوی را در درون جان آدمی ایجاد کرده، عواملی که او را به فجور و دریدن پرده های حیا دعوت می کند و عواملی که او را به خیرات و نیکیها می کشاند. بلکه می گوید:این دو حقیقت را به او الهام و تعلیم کرد ، یا به تعبیر ساده تر راه و چاه را به او نشان داد.قابل توجه این که خداوند نعمتهای فراوانی در اختیار بشر گذاشته ولی از میان تمام این نعمتها بر مسأله الهام" فجور" و " تقوی" تکیه کرده، چرا که این مسأله سرنوشت سازترین مسائل زندگی آدمی است.
این سوره حدوداً در سال 6 بعثت، پس از آنکه پیامبر اسلام برای دعوت قبیله ثقیف به طائف رفته بود و آنها ضمن رد دعوت، پیامبر را آزار دادند؛ در بازگشت، این آیات در مکه نازل شد.
